ସ୍ୱାଧ୍ୟାୟ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଆତ୍ମ- ଅଧ୍ୟୟନ। ଅର୍ଥାତ୍ ନିଜକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା। ଏହା ଏକ ବୃହତ ଧାରଣା ଯାହାର ଅନେକ ତଥା ବ୍ୟାପକ ଅର୍ଥ ରହିଛି। ବିଭିନ୍ନ ହିନ୍ଦୁ ଦର୍ଶନରେ ସ୍ୱାଧ୍ୟାୟ ବା ଆତ୍ମ- ଅଧ୍ୟୟନ ଏକ ନିୟମ, ଏକ ଅନୁଶାସନ ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯାଏ। ପରମାତ୍ମା ତଥା ମୁକ୍ତି ଦିଗକୁ ନେଉଥିବା ତଥା ଜୀବନ ନିର୍ମାଣ ଏବଂ ଉନ୍ନତି ସହ ଜଡ଼ିତ ପୁସ୍ତକ ଗୁଡ଼ିକର ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା, ଶୁଣିବା, ଧ୍ୟାନ କରିବା, ଚିନ୍ତନ୍ କରିବା ସ୍ୱାଧ୍ୟାୟ ହୋଇଥାଏ। ନିଜ ବିଷୟରେ ଜାଣିବା ଏବଂ ନିଜର ଦୋଷ ତୃଟି ଦେଖିବା ମଧ୍ୟ ସ୍ୱାଧ୍ୟାୟ ହୋଇଥାଏ। ସ୍ୱାଧ୍ୟାୟ ବା ଆତ୍ମ- ଅଧ୍ୟୟନର ଶକ୍ତି ବଳରେ ଅନେକ ମହାନ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଜୀବନ ବଦଳି ଯାଇଛି। ଶୁଦ୍ଧ, ପବିତ୍ର ଏବଂ ସୁଖମୟ ଜୀବନଯାପନ ପାଇଁ ସ୍ୱାଧ୍ୟାୟ ଆଧାର ସ୍ତମ୍ଭ ହୋଇଥାଏ। ସତସଙ୍ଗ ମାଧ୍ୟମରେ ହିଁ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ୱାଧ୍ୟାୟ ଭାବନା ଜାଗ୍ରତ ହୁଏ। ଜୀବନ ଗଠନରେ ସ୍ୱାଧ୍ୟାୟ ବା ଆତ୍ମ- ଅଧ୍ୟୟନର ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅବଦାନ ରହିଛି। ସ୍ୱାଧ୍ୟାୟ ମାଧ୍ୟମରେ, ବ୍ୟକ୍ତିର ଜୀବନ, ଆଚରଣ, ବ୍ୟବହାର, ଚିନ୍ତାଧାରା ଏବଂ ପ୍ରକୃତି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବାକୁ ଲାଗେ। ଆମେ କ’ଣ କରିଛୁ, ଆମେ କ’ଣ ଚିନ୍ତା କରୁଛୁ, ଆମେ କ’ଣ କରିବା ଉଚିତ୍, ଆମେ କାହାକୁ ଆଉ କାହିଁକି ଡରୁଛୁ ଆଦି ବିଷୟରେ ଆତ୍ମ- ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ହିଁ ସ୍ୱାଧ୍ୟାୟ ହୋଇଥାଏ।
- ସ୍ୱାଧ୍ୟାୟ
